تاريخچه ويدئوكنفرانس را مي‌توان به زمان اختراع تلويزيون برگرداند، اولين سيستم‌هاي ويدئوكنفرانس ساده كه به صورت آنالوگ كار مي كردند، از دو سيستم تلويزيوني مدار بسته كه از طريق كابل‌هایی به هم متصل شده بودند، تشكيل مي‌شد. زماني كه اولين پرواز فضايي انساني انجام مي‌گرفت، NASA از دو باند فركانسي (VHF يا UHF) در دو جهت مختلف، براي انتقال صوت و تصوير استفاده مي‌كرد كه در واقع اين نيز نمونه‌اي از سيستم ويدئوكنفرانس بود. شبكه‌های تلويزيونی نيز عموماً براي پخش گزارش از مسافت‌هاي دور، از اين نوع سيستم استفاده مي‌كنند. بعدها استفاده از ارتباطات ماهواره‌اي رايج شد اما استفاده از اين روش بسيار هزينه‌بر بوده و براي كاربردهاي خاصي همچون درمان از راه دور (Telemedicine)، آموزش از راه دور(Distance education)، ملاقات‌هاي تجاري (Business meeting) و غيره مناسب نيست. تلاش‌هايي نيز براي استفاده از شبكه‌هاي تلفني معمولي به منظور انتقال تصوير انجام گرفت.
در سال 1936 شرکت آلمانی Reichspot در کمال ناباوری اولین سرویس ویدئوفون عمومی ‌را به بازار معرفی کرد و چند سال بعد به دنبال آشنایی بیشتر کاربران با این تکنولوژی، موجی از دستاوردها و محصولات جدید سیستم‌های تماس تلفنی به بازار معرفی شد.
از جمله سيستمهاي اوليه توسط شركت AT&T با نام Picturephone با هزینه 160دلار در ماه برای هر نقطه پایانی ثابت توسعه يافت، ولي به دليل كيفيت پايين تصوير انتقال يافته و همچنين عدم وجود تكنيكهاي فشردهسازي مناسب تصوير، با شكست مواجه شدند.
با خلق مکانیزمهای جدیدی مانند پروتکل شبکه ویدئویی (NVP)، در سال 1976 و پروتکل فیلم بسته (PVP) در محیطهای آزمایشگاهی، گامهای اولیه در مسیر رشد این فناوری برداشته شد.
همچنین نیپون در سال 1976، تلگراف ارتباط ویدئوکنفرانس بین توکیو و اوزاکا را تأسیس و در سال 1982، IBM با ایجاد یک مسیر ارتباطی 48000 bps ارتباط داخلی IBM در ایالات متحده را با ژاپن به صورت ویدئوکنفرانس (VC) برای جلسات تجاری برقرار نمود.
در سال 1980 بود كه استفاده از شبكه‌هاي تلفني انتقال ديجيتال همچون ISDN نيز امكان پذير شدند. اولین تجربه در محوطه دانشگاهی تگزاس به نام Datapoint MINX شکل گرفت، سپس به ارتش امریکا فروخته شد. سيستم‌هاي ويدئوكنفرانس در سال‌هاي 1990، به سرعت از سمت تجهيزات و نرم‌افزارها و شبكه‌هاي هزينه‌بر، به سمت تكنولوﮋي‌هاي استاندارد شده‌اي حركت كرد كه با هزينه منطقي و قابل قبول و پهناي باندي حدود 128Kbps براي انتقال صدا و تصوير فشرده شده در دسترس عموم قرار گرفت و در نهايت سيستم‌هاي ويدئوكنفرانس مبتني بر پروتكل‌هاي اينترنت (IP-based) نيز ايجاد شدند و توسعه تكنيك‌هاي فشرده‌سازي تصوير، موجب شد تا استفاده از ويدئوكنفرانس در كامپيوترهاي شخصي (PC) و روميزي (Desktop) نيز عملي باشد. هم اكنون VTC یا Video Tele Conferencing در بسياري از سرويس‌ها و نرم افزارها به كار گرفته می‌شود مانند: NetMeeting، MSN Messenger، Yahoo Messenger و … .
ارتباطات یکپارچه (Unified Communications) برای اولین بار توسط شرکت اپل مکینتاش با نام تجاری CU-SeeMe v0.66b1 در سال 1992معرفی شد. این روش بر پایه یکپارچه سازی ارتباطات صوتی و تصویری سازمانها صورت پذیرفت و گام نخست در تصویب استانداردها توسط اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) را در برداشت که باعث تدوین پروتکل‌های سیگنالینگ سری SIP وH3XX با پشتیبانی از پروتکل‌های تصویری H.26X توسط ITU گردید.
کمپانی مایکروسافت در سال1996، نرم افزارNetMeeting را در ویندوز عرضه کرد و با توسعه استانداردهای فشرده‌سازی تصویر، اقدام به انتشار Messenger جدید خود در ویندوز XP نمود، این اولین نسخه محصول مایکروسافت با پشتیبانی پروتکل سیگنالینگ SIP تا سال 2001 به شمار می‌رود.
سیستم مجازی اتاق کنفرانس ویدئویی (VRVS) در پروژه اتصال مراکز تحقیقاتی دانشگاه صنعتی کالیفرنیا (CERN) به طور رسمی در ماه جولای سال 1997 راه‌اندازی شد. محققان دانشگاه صنعتی کالیفرنیا در ابتدا VRVS را برای ارائه به محققان و دانشمندان در کنفرانس ویدئویی به جهت افزایش همکاری در پروژه‌های بزرگ جوامع آمریکایی و اروپایی در بخش انرژی و فیزیک هسته‌ای آغاز کردند که بسیار موفقیت‌آمیز بود تا جایی که فاز دو، ( CalREN-2) رقم خورد و متخصصان ژنتیک، پزشکان و دانشمندان دیگر در سراسر جهان نیز به این شبکه پیوستند.
در ماه November سال 2000، پروتکل سیگنالینگ SIP آرام آرام با مکانیزم‌های انتقال صدا در شبکه‌های IP تکامل خود را با نسخه 1.30 شروع نمود و پس از آن، نسخه چهارم از H.323 منتشر شد. در رابطه با تحولات در فضای ویدئوکنفرانس بی‌سیم، تولیدکنندگان تلفن همراه رقابت پرشور و نشاط را برای به دست آوردن سهم بیشتر از بازار مصرف شروع کردند، آنان که درک درستی از آینده ویدئو در گوشی‌های تلفن همراه دیجیتال می‌دیدند، شروع به گسترش ویدئوکنفرانس در شبکه‌های 3G با نام تجاری تلفن ویدئویی کردند.
اولین عمل جراحی از راه دور “Telesurgery” با فناوری ویدئوکنفرانس، توسط جراحی در آمریکا برای کنترل یک ربات در خارج از امریکا صورت گرفت که به انجام موفقیت‌آمیز عمل جراحی کیسه صفرا منجر شد و تا به امروز آن را قانع‌کننده‌ترین، استفاده غیر تجاری از ویدئوکنفرانس می‌نامند که دروازه جدیدی را بر روی پزشکان و عموم مردم در سراسر جهان گشود.
در جنگ علیه افغانستان، خبرنگاران شبکه‌های تلوزیونی با استفاده از ارتباطات ماهواره‌ای قابل حمل و فناوری ویدئوکنفرانس، به پخش زنده اخبار پرداختند و از این تکنولوژی برای صحبت کردن با مخاطبین خود استفاده نمودند، بدین وسیله استفاده از این تجهیزات درمنطقه جنگی از طریق ویدئوکنفرانس، برای اولین بار در سراسر جهان صورت پذیرفت.
درسال 2003، دسترسی به اینترنت با سرعت بالا و هزینه بسیار مناسب به طور گسترده در جهان شکل گرفت. در همان زمان، هزینه‌های ضبط ویدئویی و فناوری جدید صفحه نمایش نیز کاهش چشمگیری یافت. عموم مردم قادر به پرداخت هزینه دوربین‌های وب شدند، هزینه‌های رایانه‌های شخصی نیز بسیار کم شد و دسترسی به اینترنت با پهنای باند بالا در کشورهای پیشرفته به اوج خود رسید. کلیه عوامل مذکور و در دسترس بودن نرم افزارهای رایگان توسط ارائه‌دهندگان سرویس IM، باعث شکوفایی و رشد صنعت ویدئوکنفرانس در جهان شد.
در سال 2003 استقبال از مزایای ویدئوکنفرانس در بخش‌های آموزش عالی صورت جدیدی به خود گرفت، برنامه‌های آموزش از راه دور مورد توجه و محبوبیت مدارس و دانشگاه‌ها قرار گرفت. Video Desktop با پروتکل‌های MPEG-4 باعث رونق بخش‌های آموزشی شد.
در سال 2004، شرکت‌های ویدئوکنفرانس شروع به ایجاد برنامه‌های کاربردی برای عملکرد مطمئن‌تر با پلت فرم ویدئوکنفرانس رایگان مبتنی بر لینوکس نمودند که با H.323 سازگار بود.
در همان سال، نرم افزار شرکت WiredRed برای اولین بار با ترکیب چند ویدئو به عنوان یک ویژگی استاندارد به راه‌حل‌های کنفرانس وب تبدیل شد و آغازگر محصولات نرم افزار وب کنفرانس ترکیبی با ویژگی اتصالات امن گردید که از زیرساخت کلید عمومی سیستم (PKI) استفاده می‌نمود.
در سال 2008، WiredRed، نسخه سرویس آنلاین مبتنی بر Cloud (ابر) را با محصولات نرم‌افزاری خود تحت نام تجاری Nefsis معرفی نمود. این اولین ابر رایانه‌ای در صنعت ویدئوکنفرانس بود که به دنیا معرفی شد. Nefsis تا سال 2009، امکاناتی همانند نرم‌افزار لغو اکو (AEC) بر روی صدا، حاشیه‌نویسی برای اشتراک‌گذاری برنامه زنده و پخش فایل‌های فیلم در یک کنفرانس ویدئویی را اضافه نمود.
در روز ششم ماه اکتبر سال 2010 یک اتفاق مهم در بازار این محصولات افتاد. این اتفاق در واقع معرفی سیستم تماس تلفنی شرکت Cisco برای اتاق‌های نشیمن بود. این سیستم که سرویس ویدئوفون عمومی‌ بر روی تلویزیون‌های هوشمند و کنسول‌های بازی بود، با نام Ùmi Telepresence به بازار معرفی شد و در حقیقت رویکرد جدیدی در سیستم‌های تماس تلفنی در خانه کاربران بود.
در همان سال شرکت Logitech تلویزیونی را برای Google به بازار معرفی کرد که این تلویزیون می‌توانست به عنوان یک ویدئوفون هم مورد استفاده قرار بگیرد. از طرف دیگر کنسول بازی جدید شرکت مایکروسافت (Xbox)، قابلیت ویدئوکنفرانس را در اختیار کاربرانش قرار داد.
شرکت Skype هم که به خاطر سرویس ویژه‌اش برای برقراری تماس تلفنی از طریق کامپیوترهای شخصی کاربران شناخته می‌شود، در حال حرکت به سمت بازار این محصولات است.
شرکت Cisco در ماه آوریل 2010 شرکت Tandberg را که یک شرکت تولیدکننده محصولات ویدئویی است، با قیمت 3/3 میلیارد دلار خرید تا اهدافش را برای تولید محصولات جدید خود در زمینه ویدئوکنفرانس به واقعیت نزدیک کند. تمام این فعالیت‌ها و اتفاقات در واقع واکنشی هستند به افزایش محبوبیت ارتباطات ویدئویی .
«اسکات موریسون» یکی از تحلیل‌گران شرکت تحقیقاتی Gartner در این مورد می‌گوید: «این روزها مادران شاغل برای کنترل کودکانشان که در خانه هستند، از سیستم‌های حضور از راه دور بهره برده و به راحتی خودشان را در محیط خانه حس می‌کنند. مشابه این اتفاق در ادارات و سازمان‌ها هم در حال روی دادن است. در واقع تماس‌های ویدئویی اکنون به یکی از اجزای ثابت زندگی روزمره افراد تبدیل شده است».
مؤسسه تحقیقاتی Gartner در این مورد پیش‌بینی کرده است که رشد سیستم‌های حضور از راه دور حرفه‌ای این فضا را برای شرکت‌ها به وجود آورده است تا کارمندان را بیشتر پشت میزهایشان حفظ کرده و آمارها نشان می‌دهد که در سال 2012 تعداد سفرهای هوایی تا 1/2 میلیون سفر کاهش یافته است. این در حالی است که امید می‌رود این اتفاق بتواند هزینه حمل و نقل را تا حد چشمگیری کاهش دهد تا جایی که بسیاری از منتقدان می‌گویند این تکنولوژی برای صنعت حمل و نقل مخرب بوده است. علاوه بر این‌ها، یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش رو در این تکنولوژی،‌ قیمت سیستم‌های ارتباط ویدئویی است. بسیاری از منتقدان معتقدند حالا که این سیستم‌ها قرار است در دسترس کاربران خانگی قرار بگیرند، باید با قیمت ارزان‌تری به بازار عرضه شوند.
به تدریج با افزایش آگاهی و آشنایی کاربران با تکنولوژی Telepresence، اغلب شرکت‌ها و مؤسسات یا از این سیستم‌ها استفاده می‌کنند یا در حال فراهم آوردن مقدمات برای کار با آن‌ها هستند.
آخرین تحقیقی که مؤسسه تحقیقاتی IDC با همکاری شرکت Cisco در این زمینه انجام داده است، نشان می‌دهد که 23 درصد از کاربران تجاری، سیستم‌های حضور از راه دور را به خاطر صرفه‌جویی در هزینه سفرهای کاری خود انتخاب و استفاده می‌کنند. از طرفی مؤسسه IDC از قبل پیش‌بینی کرده بود که سال 2013، سال خوبی برای ارتباطات ویدئویی خواهد بود. این پیش‌بینی درست از آب درآمد و بازار جهانی سیستم‌های ویدئویی حضور از راه دور (Telepresence) در سال 2013 رشد سالانه 7/16 درصدی را تجربه کرد، این در حالی است که کارشناسان رشد چشمگیر بازار این محصولات را تا پایان سال 2016 پیش‌بینی کرده‌اند، همچنین شرکت Cisco نیز مدعی شده است که رشد سالانه درامد حاصل از فروش سیستم‌های ویدئویی حضور از راه دور شرکتش تا پایان سال 2016 به 100 درصد خواهد رسید.

موسسه تحقیقاتی Wainhouse Research Institute که یکی از معتبرترین مراکز تحقیقاتی در زمینه انتشار آمار است در یک طرح تحقیقاتی مشترک با کمپانی Polycom آماری را منتشر کرده که نشان می‌دهد 94% از کاربران معتقدند که فناوری ویدئوکنفرانس باعث افزایش سودمندی و راندمان کاری، 88% اعتقاد به کاهش پیچیدگی در تصمیم گیری و 87% نیز اعتقاد به افزایش سرعت در تصمیم‌گیری دارند و آن را از مزایای این فناوری می‌دانند.
امروزه کمپانی‌ Lifesize می‌تواند ارتباط ویدئوکنفرانس چند نقطه با کیفیت HD را از طریق ابر (Cloud) ارائه دهد. تقریباً هر کسی با یک کامپیوتر شخصی یا ترمینال گروهی ویدئوکنفرانس با دسترسی به اینترنت استاندارد می‌تواند از ویدئوکنفرانس ابری استفاده نماید. شایان ذکر است که امکان پیاده‌سازی این فناوری برای سازمان‌های کوچک و بزرگ به صورت ابر اختصاصی نیز وجود دارد.
خلاصه:
• سال 1956 معرفی تلفن تصویری (Picturephone) توسط کمپانی AT&T در سال 1964 و ارائه آن در نمایشگاه جهانی در نیویورک صورت گرفت.
• سال 1990 معرفی استاندارد H.320 برای ویدئوکنفرانس از طریق خطوط مخابراتی ISDN و معرفی استاندارد H.261 برای فشرده‌سازی تصویر صورت گرفت.
• سال 1996 معرفی نسخه اول از استاندارد H.323 برای ویدئوکنفرانس در شبکه‌های TCP/IP، معرفی استاندارد H.263 برای فشرده سازی تصویر با کیفیتی بهتر و اشغال پهنای باند کمتر و معرفی استاندارد T.120 برای تعامل همزمان اطلاعات محتوی صورت گرفت.
• سال 2003 معرفی استاندارد H.264 برای فشرده سازی تصویر با پهنای باند بسیار کمتر از استانداردهای قبلی با حفظ کیفیت تصویری پیشین صورت گرفت.
• سال 2006 ساخت چیپ‌های سخت افزاری جدید به نام DSP[Digital signal processor] توسط کمپانی پلیکام که توانست با قدرت پردازش بالاتر, مکانیزم‌های پیچیده‌ای از پردازش تصویری را انجام داده و پهنای باند مورد نیاز در این فناوری را نسبت به H.264 تا حدود 50% کاهش دهد.
• در سال 2013 با ارائه صفحه نمایشهای 3D و 4K کمپانیهای بر روی استاندارد جدیدی به نام H.265 متمرکز شده‌اند تا بتوانند با صرف پهنای باند پایین، کیفیت ارتباطات تصویری را تا 8k افزایش دهند. اولین محصول با کیفیت 4K اوایل سال 2015 توسط کمپانی Cisco با نام تجاری TelePresence IX5000با قیمتی در حدود 300 هزار دلار به بازار معرفی شد.امروزه زمزمه‌هایی از ورود ترمینال‌های ویدئوکنفرانس سخت‌افزاری با کیفیت‌های فوق به گوش می‌رسد. بایستی در سال 2015 منتظر محصولات پیشگام‌ترین کمپانی‌های تولیدکننده در این زمینه باشیم.

مرجع: بر گرفته از کتاب ویدئوکنفرانس (مرجع کامل فناوری صدا و تصویر در دنیای دیجیتال) نوشته آقای مهندس مجید شجاعی
طبق قانون مولفین جهت استفاده از مطالب فوق بایستی مرجع مطالب قید گردد.